ALBA skdnsnknskjnkjsjksdnkjsnkjknkjjkknkn – szata liturgiczna – łac. albus – biały – najstarsza szata liturgiczna (długa, biała, sięgająca do kostek,…
ALFA I OMEGA W Wigilię Paschalną, po rozpaleniu ogniska i poświęceniu ognia, kapłan specjalnym rylcem rzeźbi w paschale krzyż,…
AMPUŁKI – naczynie liturgiczne – (łac. ampulla – naczynie) są to naczynia liturgiczne w kształcie małych dzbanuszków,…
ANIOŁ (gr. angelos – posłaniec, zwiastun) niematerialna osoba, rozumna i wolna, nieśmiertelna, stworzona przez Boga. W Starym…
BALDACHIM Ozdobny daszek (najczęściej z bogato zdobionego materiału) na czterech lub sześciu drzewcach niesiony nad kapłanem, który…
BAPTYSTERIUM Baptysterium (z łac. baptisterium) – w chrześcijańskiej architekturze sakralnej budowla albo wydzielone pomieszczenie kościoła, w którym…
BARANEK WIELKANOCNY – łac. Agnus Dei – Baranek Boży – Baranek z czerwoną chorągwią, sztandarem triumfu (podobnie jak…
BAZYLIKA Starochrześcijańska budowla kościelna, wywodząca się z typu budynku przeznaczonego na zgromadzenia publiczne, przeważnie z apsydą na…
BIBLIA grec. Biblos-książka, biblia-książki inaczej Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, stanowi zbiór ksiąg religijnych judaizmu i…
BIRET łac. birretum-czapeczka Nakrycie głowy duchowieństwa, używane od wczesnego średniowiecza. Kiedyś nazywany pileus lub infula, miał kształt…
BISKUP łac. episkopos – ten, który odwiedza, który czuwa gr. nadzorca Człowiek, obdarzony podczas święceń pełnią kapłaństwa…
BURSA Sztywna torebka do zawieszenia na szyi, w której zanosi się, umieszczony w odpowiednim naczyniu (pyxis) i…
CHRZCIELNICA naczynie z kamienia, metalu lub drewna, w którym przechowuje się wodę do chrztu, jest ona symbolem…
CINGULUM/PASEK jest grubym sznurem z frędzlami na obu końcach, którym przepasuje się albę w pasie. W dosłownym…
DALMATYKA – łac. dalmatica – to krótka szata liturgiczna używana przez diakona, mająca szerokie, ale krótkie rękawy. Początkowo…
DEKALOG – deka– dziesięć, logos – słowo, dekalog: “dziesięć słów” – dziesięć przykazań Bożych, to zasady moralne spisane palcem…
DIABEŁ DIABEŁ (gr. διάβολος diábolos – oskarżyciel, oszczerca) – ogólna nazwa złych, upadłych aniołów; inne określenia: szatan,…
DIAKON – διάκονος (diákonos) – sługa – Osoba duchowna (mężczyzna) w najniższym (pierwszym) stopniu święceń. Diakoni mają…
DYSTYNKTORIUM Jest to rodzaj ozdobnego, metalowego emblematu w kształcie krzyża lub medalionu, wzorowanego na krzyżu biskupim (pektorał),…
DUCH ŚWIĘTY Trzecia Osoba Trójcy Świętej. Duch Święty jest Bogiem. Nie jest On jakąś bezosobową mocą, energią Bożą,…
DZWONKI zestaw kilku (do 4) małych dzwonków połączonych uchwytem, którymi ministranci dzwonią w czasie celebracji Eucharystii oraz…
DZWONNICA Budowla sakralna (albo też wyodrębniona jej część) mieszcząca dzwony, najczęściej w formie kilkukondygnacyjnej wieży. W chrześcijaństwie…
EWANGELIARZ Ozdobna księga liturgiczna zawierająca teksty ewangelii. Podczas uroczystych celebracji, Ewangeliarz jest zanoszony na ołtarz przez diakona…
FERETRON Obustronnie namalowany obraz religijny w ozdobnych ramach lub posąg umieszczony na piedestale, do którego przymocowane są…
FRESK – wł. fresco – świeży – technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami…
GOLGOTA Golgota – miejsce śmierci Chrystusa, góra, na której stanął krzyż Zbawiciela – symbolizuje religię chrześcijańską. Obecnie…
HABIT – łac. habitus – ubranie, strój – charakterystyczny strój członków zakonów i zgromadzeń zakonnych. Składa się…
HUMERAŁ – szata liturgiczna – Biała prostokątna chusta, którą zakłada się pod albę, tak by okrywała szyję…
ICHTIS – greckie słowo oznaczające rybę – Anagramem od Iesous Christos Theou Hyios Soter czyli początkowe litery…
IKONA – gr. εἰκών, eikón oznaczające obraz – Obraz sakralny, powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie…
KADZIELNICA/TRYBULARZ – naczynie liturgiczne – Trybularz, w języku potocznym zwany kadzielnicą, to metalowa „szkatułka” umocowana na łańcuszkach…
KAPA/PLUWIAŁ wierzchnia szata liturgiczna zwana nieszpornikiem, długa sięgająca do stóp, zarzucana na ramiona i spięta na piersi…
KLĘCZNIK Sprzęt lub rodzaj mebla służący do klęczenia lub siedzenia z równoczesnym oparciem kolan o podnóżek. Służy…
KOCIOŁEK naczynie liturgiczne, które z zewnątrz wygląda jak wiaderko; posiada metalowy uchwyt. W czasie liturgii służy do…
KOMŻA Biała, sięgająca do kolan szata, z szerokimi rękawami. Jest to skrócona alba, stąd jej symbolika…
KONFESJONAŁ – łac. confessio – wyznaję – Miejsce w kościele przeznaczone do sprawowania Sakramentu pokuty i pojednania.…
KORONA CIERNIOWA Korona cierniowa wykonana została przez żołnierzy Poncjusza Piłata (“a żołnierze upletli koronę z cierni i włożyli…
KORPORAŁ – łac. corporalis palla – ciała okrycie – Element bielizny kielichowej. Składany, lniany, kwadratowy obrus, najczęściej o…
KOŚCIÓŁ Kard. Robert Bellarmina (+1620) podał następującą definicję Kościoła: “Kościół jest zgromadzeniem wiernych, złączonych ze sobą wyznawaniem…
KROPIDŁO Przedmiot liturgiczny służący do obrzędu aspersji. Wyróżniamy dwa rodzaje kropideł (służą one do tego samego, mają…
KROPIELNICA Zbiornik na wodę święconą, umieszczanym najczęściej w przedsionku kościoła. Wierni wchodząc do świątyni, maczają palce w…
KRUCYFIKS -łac. cruci fixus – przybity do krzyża – Krzyż łaciński z wyobrażoną na nim postacią Chrystusa.…
KRYPTA Część budynku kościoła (zazwyczaj pod prezbiterium) spełniająca funkcje pochówkowe zmarłych dostojników duchownych i świeckich oraz jako…
KSIĄDZ/PREZBITER – gr. presbýteros – starszy – Prezbiter, czyli potocznie ksiądz, to stopień sakramentu święceń, z którym spotykamy…
KUSTODIA – łac. custodia – nadzór, straż od custos, – stróż, dozorca lub też custodire – ochraniać, ukrywać,…
LAWATERZ To naczynie liturgiczne (składa się z dwóch części: naczynia na wodę (w kształcie dzbanka) i tacy,…
LEKTOR Lektorami w Kościele Katolickim nazywa się trzy grupy osób: * Kleryków przyjmujących na III roku posługę…
ŁÓDKA/NAVICULUM – naczynie liturgiczne – Kadzidło, które ma być wsypane do trybularza, podaje się w specjalnym naczyniu…
MANIPULARZ łac. manipulus – snop zboża, inna nazwa sudarium, szata liturgiczna Bogato zdobiony pas o szerokości ok.…
MEDALIK Medalik to sakramentalium, jest świętym znakiem niosącym skutki duchowe poprzez modlitwę i które „przygotowują do przyjęcia…
MELCHIZEDEK, LUNA – Naczynie liturgiczne – Metalowy, rozwierany, ruchomy (wyjmowany), pozłacany lub posrebrzany uchwyt w kształcie półksiężyca, podtrzymujący…
MINISTRANT – łac. ministrare – służyć – Ministrant to zazwyczaj młoda osoba świecka, która po stosownym ustanowieniu może…
MITRA/INFUŁA Uroczyste nakrycie głowy Księdza Biskupa. Składa się ona z dwóch trójkątnych elementów usztywnionego materiału, połączonych opaską,…
MONSTRANCJA – z łac. monstrare – pokazywać – Naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się konsekrowaną, czyli przemienioną w…
MSZAŁ Specjalna księga, która zawiera wszystkie modlitwy mszalne na każdy dzień roku liturgicznego. Teksty modlitw,…
MUCET Wierzchnią szata w formie pelerynki, opadająca na ramiona i zakrywająca ręce do wysokości łokci, zapinana pod…
OLEJE ŚWIĘTE Oliwy używano do posiłku, zewnętrznie do kąpieli, w lecznictwie (pielęgnacja ran, leczenie niektórych chorób). Oliwa to:…
OŁTARZ Historia religii potwierdza, że ołtarz był sercem wyznawanej religii. Szczególne znaczenie posiadał ołtarz całopalenia i ołtarz…
ORGANY Instrument klawiszowy, mający pierwszeństwo w liturgii Kościoła rzymskiego. W roku 1903 ukazuje się motu proprio św. Piusa…
ORNAT – łacińskiego słowa: ornatus – strój – Wierzchnia, kolorowa szata, którą w liturgii rzymskokatolickiej kapłan nakłada wyłącznie…
PALIUSZ Jest to biała taśma wełniana, szeroka około siedem centymetrów z naszytymi sześcioma krzyżykami z czarnego materiału.…
PALKA Elementem tzw. bielizny kielichowej, której używa się w Kościele katolickim podczas sprawowania Mszy Świętej. Jest ona wykonana…
PAPIEŻ (KKK 882) Papież (Biskup Rzymu, następca św. Piotra) jest “trwałym i widzialnym, źródłem i fundamentem jedności…
PASCHAŁ Duża, wykonana z pszczelego wosku, świeca. Zapala się ją uroczyście specjalnie poświęconym płomieniem podczas sprawowanej w…
PASTORAŁ/BACULUM zdobiona laska o ślimakowato zwiniętym zakończeniu. Pastorał to w Kościele rzymskokatolickim atrybut biskupów i opatów, Pastorał/bakulus…
PATENA – gr. patane – misa, półmisek, Pseudo Germanus wywodzi od pati – cierpieć. – naczynie liturgiczne –…
PEKTORAŁ Ozdobny krzyż ze szlachetnego metalu, zawierający relikwie. Od XII w. nosili go na piersiach…
PIUSKA – łac. pius – pobożny, cnotliwy – Piuska to nakrycie głowy biskupa w kształcie okrągłej czapeczki,…
PURYFIKATERZ Element tzw. bielizny kielichowej. Swoją polską nazwę zawdzięcza funkcji, jaką spełnia w liturgii katolickiej. Jest to…
PUSZKA/CYBORIUM – łac. ciborium – czara, kielich – – naczynie liturgiczne – Cyborium (puszka) i custodia –…
PREZBITERIUM Najważniejszą przestrzenią w budynku kościoła jest prezbiterium miejsce, w obrębie którego porusza się kapłan sprawujący…
RELIKWIARZ – łac. reliquiae, czyli szczątki – – naczynie liturgiczne – Naczynie do przechowywania doczesnych szczątków (relikwii)…
RĘCZNICZEK Ręczniczek jest kawałkiem płótna, służącym celebransowi do wycierania rąk podczas lavabo (obmycia).…
RORATKA Symbolem szczególnej duchowej obecności Matki Bożej w liturgii Rorat jest płonąca roratka – świeca ozdabiana zwykle literą…
RÓŻANIEC Modlitwa maryjna, której istotą jest rozważanie tajemnic historii Zbawienia – zwłaszcza wydarzeń z życia Jezusa Chrystusa.…
STALLE Jeszcze w czasach wczesnego chrześcijaństwa, w katedrach, kolegiatach i kościołach zakonnych powszechnym było ustawianie sprzętów służących…
STUŁA – szata liturgiczna – W liturgii Kościoła rzymskokatolickiego stuła jest szatą używaną przez kapłanów i diakonów…
SYGNATURKA Dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że…
TABERNAKULUM Specjalny, często bogato złocony i zdobiony sejf, w którym przechowywany jest konsekrowany chleb – Ciało Chrystusa.…
TIARA Papieska korona, składająca się z trzech diademów (z tego powodu zwana też w łac. triregnum), wysadzana…
TRON – łac. thronus – Miejsce, podwyższenie do wystawienia monstrancji (w której umieszczano Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji).…
TUWALNIA/WELON Welon naramienny w postaci prostokątnej chusty z zapięciem: okrywa się nią ramiona celebransa, który przez nią…
VASCULUM Stojące na ogół blisko tabernakulum wypełnione wodą naczynie, w którym kapłan dokonuje tzw. ablucji (obmycia, oczyszczenia)…
WELON KIELICHOWY Prostokątna lub kwadratowa chusta, nieraz bardzo zdobiona, nakrywająca kielich w czasie Mszy św. od procesji wejścia…
WIECZNA LAMPKA Lampy płonące przed Najświętszym Sakramentem zaczęły powstawać w XI-XII w., zaś powszechne regulacje prawne, co do…
WIENIEC ADWENTOWY Wieniec adwentowy jest wykonany z gałęzi jodłowych, na którym umieszcza się cztery świece. Każda z nich…
